اینستاگرام و توییتر چه بر سر جامعه‌شناسی خواهند آورد؟

گروه جدیدی از پژوهش‌گران از محاسباتِ رایانه‌ای برای درکِ جامعه و سپس تغییر آن استفاده می‌کنند

حدود ۱۰ سال پیش، مجلۀ وایرد، مقاله‌ای جنجال‌برانگیز چاپ کرد که می‌گفت با ظهور کلان‌داده‌ها، «نظریه» از صحنۀ علوم انسانی حذف خواهد شد. طی این ده سال، اهمیت کلان‌داده‌ها روز به روز بیشتر شده است، اما نظریه‌ها هم مبارزه‌ای جانانه علیهِ برنامه‌نویسانی به راه انداخته‌اند که تلاش داشته‌اند تا علوم اجتماعی سنتی را از میدان به‌در کنند. افق آینده به کدام سمت خواهد رفت؟ آیا جامعه‌شناسی رایانشی مسائلی را که دو قرن است جامعه‌شناسان با آن‌ها درگیرند حل خواهد کرد؟

هایدی لدفورد، نیچر — ایلیزاویتِا سیواک بعد از ۱۰ سال تدریس در رشتۀ جامعه‌شناسی، در طول یک پروژۀ تحقیقاتی، به این نتیجه رسید که باید دوباره درس بخواند.

سیواک درحالِ‌حاضر در ‌دانشکدۀ عالی اقتصادِ دانشگاه تحقیقات ملی مسکو روی خانواده‌ها و دوران کودکی مطالعه می‌کند. او در سال ۲۰۱۵، در یک مطالعه برای بررسی حرکت و جابه‌جایی نوجوان‌ها طیِ مصاحبه‌هایی از آن‌ها می‌خواست تا ۱۰ مکانی را که در پنج روز گذشته ازآن بازدید کرده‌اند به خاطر آورند. یک‌سال بعد، درست زمانی که او پس از تحلیلِ داده‌ها متوجه شد که داده‌های حاصل از مصاحبۀ تک‌به‌تک تاچه‌حد ناکافی و غیرقابل‌اتکا هستند و ازاین‌بابت احساس ناامیدی می‌کرد، یکی از همکارانش توجه‌ او را به مقاله‌ای جلب کرد. آن مقاله داده‌های مطالعه‌ای دربارۀ شبکه‌‌های [اجتماعی] کپنهاگ را تحلیل می‌کرد. یک پروژۀ نوآورانه که در آن تماس‌ها، اطلاعاتِ جمعیت‌شناختی و اطلاعاتِ مکانیِ حدود هزار دانشجو درشبکه‌های اجتماعی، با دقت پنج دقیقه و به‌مدت پنج ماه، رهگیری شده بود. آنجا بود که سیواک فهمید که اوضاع در رشته‌اش دارد تغییر می‌کند. او می‌گوید: «متوجه شدم که این نوع از داده‌ها علوم اجتماعی را برای همیشه متحول خواهند کرد. و البته به‌نظرم اتفاق خیلی جالبی هم می‌آمد».

در عصر دیجیتال اعتماد به نهادها کمتر از همیشه شده است

دنیای پیش رو، دنیای اعتمادهای بین‌فردی در بستر تکنولوژی‌های ارتباطی جدید است

اگر ناگهان کسی از بیست‌سال پیش به زندگی امروز ما پرتاب شود، از میزان اعتمادی که به آدم‌های غریبه داریم شوکه می‌شود. ما به راحتی سوار ماشین غریبه‌ها می‌شویم، آنچه لازم داریم را بدون اینکه ببینیم، از فروشگاه‌هایی که فروشندگانش را نمی‌شناسیم می‌خریم و در شبکه‌های اجتماعی، با آدم‌هایی که تا حالا ندیده‌ایم روابط صمیمانه برقرار می‌کنیم. ریچل باتسمن، استاد دانشگاه آکسفورد، می‌گوید تحت تأثیر تکنولوژی، ساختار اعتماد ما به‌کلی تغییر کرده است: بی‌اعتماد به نهادهای بزرگ و مطمئن از تعاملات دو طرفه.

ریچل باتسمن، هاروارد بیزنس ریویو — اعتراف می‌کنم که اخیراً در طول اقامتم در هتل دیزنی سووان در فلوریدا، بعد از حمام، چندین حوله را استفاده کردم و با بی‌مبالاتی آن‌ها را روی زمین رها کردم. این کار را قبلاً هم بارها انجام داده بودم و کاری هم نبود که برایم اهمیتی داشته باشد: هتل را ترک می‌کنم و کیست که متوجه‌ ‌شود؟ اما از در که خارج شدم، چیزی به ذهنم خطور کرد: امکان نداشت هنگام اقامت در یکی از اقامتگاه‌های ایربی‌ان‌بی، چنین کاری انجام دهم. آنجا رفتار متفاوتی از خود نشان می‌دهم، چرا که سایت ایربی‌ان‌بی از نوعی سیستم تأیید اعتبار استفاده می‌کند، و در این سیستم، نه‌تنها من میزبانان را ارزیابی می‌کنم، بلکه آن‌ها هم من را ارزیابی می‌کنند. اعتمادْ در جایی نزدیک، در میانِ تصورات دو کاربر ایجاد می‌شود.