بررسی‌ها نشان می‌دهد تعاملِ دینی از طریقِ رسانه‌های الکترونیکی جایگزین شیوه‌های سنتی مشارکتِ دینی نمی‌شود بلکه آن را تکمیل می‌کند. این یافته‌ها از پیمایشی بدست آمده که در سال ۲۰۱۴ توسط مرکز تحقیقاتی پیو انجام شده است. و در آن پرسیده شد که آیا طی هفتۀ گذشته در گونه‌ای از فعالیت‌هایِ دینی مشارکت داشته‌اند یا خیر.
هر هفته، یک پنجم آمریکایی‌ها اعتقادات دینی خود را بطور آنلاین به اشتراک می‌گذارند. درصدِ شنوندگان گفتگوهای رادیوییِ دینی، بینندگان برنامه‌هایِ تلویزیونی دینی یا شنوندگان موسیقی راکِ مسیحی نیز تقریباً همین اندازه بوده است. حدود نیمی از بزرگسالان آمریکا نیز شاهدِ ترویج آنلاین اعتقادات دینیِ توسط دیگران بوده‌اند.
یافته‌های کلیدی فوق از پیمایشی بدست آمده که در ماه‌های می و جولای سال ۲۰۱۴ توسط مرکز تحقیقاتی پیو انجام شده است. در این پیمایش از ۳۲۱۷ نفر از اعضای پانلِ ملی «الگوهای روند آمریکائیان»۱ پرسیده شد که آیا طی هفتۀ گذشته در گونه‌ای از فعالیت‌هایِ دینی مشارکت داشته‌اند یا خیر. 
٪۲۰ آمریکایی‌ها اعلام کردند در هفتۀ گذشته اعتقاداتِ دینی خود را توسط نرم‌افزارهای کاربردی یا شبکه‌های اجتماعی نظیر فیس‌بوک و توئیتر به اشتراک گذاشته‌اند و ۴۶٪ درصد شاهد ترویج آنلاین اعتقاداتشان توسط دیگران بوده‌اند. درصدِ آمریکایی‌هایی که عقاید دینیِ خود را بطور آنلاین به اشتراک گذاشتند تقریباً به اندازۀ کسانی است که برنامۀ تلویزیونی دینی تماشا کردند (۲۳٪)، به گفتگویِ دینیِ رادیویی (۲۰٪) یا موسیقی راک مسیحی گوش دادند (۱۹٪)؛ اما افراد بیشتری اعلام کردند بطور آفلاین و در محیطِ زندگیِ حقیقی اعتقاد دینی خود را به اشتراک گذاشته‌اند (۴۰٪). آمار مذکور را می‌توان با نتایج پیمایش‌های تلفنیِ مرکز تحقیقاتیِ پیو در سال ۲۰۱۴ مقایسه کرد. در این پیمایش‌ها ۳۵ ٪ آمریکایی‌ها اعلام کردند حداقل هفته‌ای یک مرتبه در مراسم‌های مذهبی شرکت می‌کنند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد تعاملِ دینی از طریقِ تلویزیون، رادیو، موسیقی و اینترنت جایگزینِ شیوه‌هایِ سنتیِ مشارکتِ دینی نظیرِ رفتن به کلیسا نمی‌شود؛ بلکه تنها این شیوه‌ها را تکمیل می‌کند. آمریکایی‌هایی که گفتند در مراسم‌هایِ دینی مشارکت زیادی دارند در مقایسه با آنان که کمتر در این مراسمات حضور می‌یابند؛ احتمالاً بیشتر به فعالیت‌هایِ دینیِ الکترونیکی می‌پردازند. نظیر انجیلی‌های محافظه‌کار و پروتستان‌های تندرو –دو گروه با سطح بالایی از مناسکِ دینیِ سنتی- که بیشتر از سایر گروه‌هایِ بزرگِ دینیِ آمریکا عقایدشان را بطور آنلاین به اشتراک گذاشتند، شبکه‌های دینی تماشا کردند و به گفتگوهایِ دینیِ رادیویی گوش کردند.
تحقیقات بیان می‌دارد جوانان (بین ۱۸ تا ۲۹ سال) حدوداً دو برابرِ آمریکایی‌هایِ پنجاه سال به بالا، علاقمندند که به اشتراک گذاشتن آنلاین عقایدشان توسطِ سایرِ مردم را نظاره کنند. این که جوانان بیشتر از سالمندان از اینترنت استفاده می‌کنند، نشان دهندۀ تفاوت‌هایِ نسلیِ گسترده در زمینۀ پذیرش تکنولوژی و مصرف رسانه است. در مقابل، سالمندان بیشتر از افرادِ زیرِ سی سال به تماشای شبکه‌هایِ دینی می‌پردازند.
شیوه‌های الکترونیکیِ مشارکتِ دینی
پیمایش مذکور نشان می‌دهد احتمال اینکه انجیلی‌هایِ محافظه‌کار و پروتستان‌هایِ تندرو اعلام کنند طی هفتۀ گذشته برنامۀ تلویزیونی دینی تماشا کردند، عقایدشان را بطور آنلاین به اشتراک گذاشتند یا به گفتگویِ دینیِ رادیویی گوش دادند؛ بیشتر از سایر گروه‌های بزرگ دینی است. همچنین شنیدنِ موسیقیِ راکِ مسیحی عموماً از سویِ انجیلی‌هایِ محافظه‌کار گزارش شده است تا دیگر گروه‌ها.
بین گروه‌هایِ دینی از لحاظ تماشای مردمانی که دینشان را در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک می‌گذارند، تفاوت اندکی وجود دارد. برای مثال ۵۰٪ بزرگسالانی که وابستگیِ مذهبی ندارند؛ طی هفتۀ گذشته شاهد بوده‌اند فرد دیگری پیرامون عقیدۀ دینی‌اش مطلبی به اشتراک گذاشته است. ۴۷ درصدِ انجیلی‌های محافظه‌کار و ۳۹ درصدِ کاتولیک‌ها هم چنین ادعایی کردند.
آمریکایی‌هایی که می‌گویند در مراسم‌های دینی مشارکت زیادی دارند؛ احتمال اینکه درگیرِ اَشکالِ الکترونیکیِ فعالیتِ دینی شوند، بیشتر از کسانی است که در مراسم‌های دینی حضور پررنگی ندارند. برایِ مثال گزارش شده ۳۱ درصد از بزرگسالانی که حداقل یک بار در هفته در مراسم‌هایِ دینی مشارکت دارند، عقایدشان را در هفتۀ گذشته به‌طور آنلاین نیز به اشتراک گذاشته‌اند. حال آنکه تنها ۸ درصد از کسانی که به‌ندرت در مراسم‌ها حضور پیدا می‌کنند یا هرگز به مراسم دینی نرفته‌اند، فعالیت دینیِ آنلاین داشته‌اند.
همچنین احتمال گوش‌دادن به گفتگوهایِ دینی رادیویی توسط کسانیکه بطور هفتگی در مراسم‌های دینی حضور پیدا می‌کنند، شش برابرِ کسانی است که به کلیسا نمی‌روند یا به‌ندرت در مراسم‌هایِ دینیِ کلیسا و سایرِ اماکنِ عبادی شرکت می‌کنند (۳۵٪ در مقابلِ ۶٪). (برای مشاهدهٔ نتیجهٔ نظرسنجی اینجا کلیک کنید.)
حدوداً ۰/۶ بزرگسالانِ زیرِ ۵۰ سال (که ۶۱٪ ایشان افرادِ ۱۸ تا ۲۹ ساله بودند) و کمتر از ۰/۳ سالمندان (که ۳۷٪ ایشان ۵۰ ساله تا ۶۴ ساله بوده و ۲۲٪ نیز ۶۵ سال به بالا داشتند) اعلام کردند در هفتۀ گذشته شاهد ترویج آنلاین عقاید دینیِ خود بوده‌اند. 
در مقابل، انتظار می‌رود سالمندان بیشتر از میانسالان برنامۀ تلویزیونیِ دینی تماشا کنند. یک سومِ آمریکایی‌هایِ ۵۰ سال و بالاتر (که ۳۸٪ ایشان ۶۵ سال به بالا داشتند) اعلام کردند در هفتۀ گذشته برنامۀ تلویزیونیِ دینی دیده‌اند، در حالیکه فقط ۱۵٪ از افرادِ زیرِ ۵۰ سال چنین ادعایی کردند. (برای مشاهدهٔ نتیجهٔ نظرسنجی اینجا کلیک کنید.)
اشتراک آفلاینِ عقاید
حدوداً ۰/۶ پروتستان‌های انجیلیِ محافظه‌کار (۵۹٪)، ۰/۴ کاتولیک‌ها (۴۲٪) و پروتستان‌های تندرو (۳۸٪)، ۰/۳ جریان اصیل پروتستانی (۳۴٪) و ۰/۲ بی‌دین‌ها گزارش دادند طی هفتۀ گذشته اعتقاد دینی خویش را بطور آفلاین و در محیط زندگیِ حقیقی به اشتراک گذاشته‌اند۲.
این مطلب در تالار گفتگویِ «دین و زندگی اجتماعی» مرکز پژوهشی پیو منتشر شده است.
پی‌نوشت‌ها:
[۱] The American Trends Panel / ATP
پانل الگوی روند آمریکائیان توسط مرکز پژوهشیِ پیو ایجاد شده است. این پانلِ فراگیر ملی از ۳۲۱۷ نفر از افرادِ بالغ خانواده‌های آمریکایی تشکیل شده است که بطور تصادفی برای عضویت در آن انتخاب شده‌اند. کسانیکه از اینترنت استفاده می‌کنند، بطور ماهانه پرسش‌نامه‌های اینترنتی را پرمی‌کنند و کسانیکه کاربر اینترنت نیستند، هر ماه از طریق تلفن و ایمیل در پیمایش مشارکت می‌کنند.
[۲] به اشتراک‌گذاشتنِ عقاید لزوماً به معنیِ مسیحی‌کردنِ دیگران یا تبلیغ کردنِ دین نیست. پرسشِ تحقیق از پاسخ‌دهندگان این بود که آیا آن‌ها مطلبی دربارۀ عقیده دینیِ خود بطور آفلاین و در جریانِ زندگیِ حقیقی به اشتراک گذاشته‌اند یا خیر. این پرسش می‌تواند دامنۀ وسیعی از برهم‌کنش‌ها را دربرگیرد مثل پیشنهادِ نمازخواندن یا دعا کردن، نقلِ قول از کتابِ مقدس یا شرح دادنِ یک تجربۀ دینی و یادآور شدن احتمالات و امکان‌ها.
علی سلطانی