یک مطالعۀ جدید دربارۀ شیوۀ برخورد خوانندگان با خبرهایی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود نشان داد که افراد، وقتی می‌خواهند به درستی یک خبر اعتماد کنند، بیشتر از آنکه منبع اصلی خبر برایشان اهمیت داشته باشد، کسی که آن را بازنشر کرده برایشان مهم است. این نشانۀ دیگری است از اهمیتِ روزافزون شبکه‌های اجتماعی در ساختارِ اعتماد ما انسان‌ها. نشانه‌ای که شبکه‌های اجتماعی باید بیش از پیش به آن توجه کنند.
دیوید بادر، آسوشیتد پرس — مطالعه‌ای که میدیا اینسایت پراجکت انجام داده نشان می‌دهد خوانندگان برای اینکه خبری را باور کنند به بازنشردهندۀ آن نگاه می‌کنند، نه پدیدآور اصلی.
در مطالعه‌ای قدیمی‌تر، مشتریان گفته بودند به منبع اصلی خبر توجه بیشتری می‌کنند. اما میدیا اینسایت پراجکت آزمونی ترتیب داد که نتیجۀ متفاوتی به دست آورد.
نهادهای خبری علاقۀ زیادی به تحقیقاتی دارند که عادات مشتریان را در دنیای به‌سرعت متغیر رسانه دنبال می‌کنند. براساس اعلام مرکز تحقیقات پیو، فیس‌بوک برای هواداران ترامپ و هیلاری کلینتون، هر دو، در مبارزات انتخابات ریاست‌جمهوریِ پاییز گذشته، در صدر منابع خبری غیرتلویزیونی قرار داشت. کسب‌وکارهای زیادی پا گرفت تا مدام داستان‌های ساختگی منتشر کنند تا آدم‌ها در فضای مجازی بازنشر دهند.
مبنای بررسی میدیا اینسایت پراجکت پستی بود در یک شبکه اجتماعی شبیه فیس‌بوک که گزارشی در حوزۀ سلامت با موضوع دیابت بود. برای نیمی از کسانی که پست را می‌دیدند آسوشیتد پرس به عنوان پدیدآور درج شده بود و برای باقی از قول یک منبع غیرخبری نقل شده بود، دیلی نیوز ریویو. برای نیمی
از شرکت‌کنندگان، بازنشردهندۀ پستْ شخصیتی مشهور بود که قبلاً گفته بودند به او اعتماد دارند، مثل اوپرا وینفری یا دکتر اُز. برای نیم دیگر بازنشردهندۀ پستْ فرد مشهوری بود که گفته بودند به او اعتماد ندارند.
پنجاه درصد شرکت‌کنندگان، در حالتی که پست را کسی بازنشر داده بود که به او اعتماد داشتند، گفتند که گزارش سلامت مذکور اطلاعات درستی داشته است، درحالی‌که تنها ۳۵ درصد از نیمۀ دومِ شرکت‌کنندگان چنین تصدیقی داشتند. وقتی از افراد دربارۀ کیفیت گزارش نیز سؤال می‌شد تقریباً با همین الگو پاسخ می‌دادند.
شرکت‌کنندگان همچنین گفته‌اند وقتی گزارش را فرد مورد اعتمادی بازنشر داده بود بیشتر تمایل داشتند که آن را برای دوستانشان نیز بفرستند.
در مقابل، منبع اصلی -اِی.پی یا سایت غیرخبری- تأثیر کمی بر برداشت خوانندگان نسبت‌به مقاله داشت.
برای مثال، ۵۲ درصد افراد گفتند در صورتی روی درستی اطلاعات مقالۀ ای.پی حساب می‌کردند که شخصیتی مورد اعتماد آن را فرستاده بود. ولی تنها ۳۲درصد، وقتی مقالۀ ای.پی را فردی کمتر مورد اعتماد بازنشر داده بود، به اطلاعات آن اطمینان داشتند.
«اگر از کسانی خوشم بیاید و با آن‌ها موافق باشم، هم بر چیزهایی که می‌بینم تأثیر دارد و هم بر اینکه چیزی را باور کنم یا نه؛ من به آن‌ها اعتماد دارم و این اعتماد را به مطالبی هم که بازنشر می‌دهند تسری می‌دهم». این را تام روزنستیل گفته است، مدیر اجرایی مؤسسۀ مطبوعات آمریکایی.
درحالی‌که نزدیک به نیمی از افراد شرکت‌کننده در آزمون پراجکت می‌توانستند بعداً به یاد بیاورند چه کسی مطلب دیابت را به اشتراک گذاشته بود، تنها بیست درصد به خاطر داشتند که نویسنده ای.پی بود یا دیلی نیوز ریویو.
این مطالعه دوستان غیرمشهور
فیس‌بوکی مثل عمو یا دوستِ دوران دانشگاه را بررسی نکرده، اما نتایج آن معلوم است. افراد بیش از پیش از خبرخوان شبکه‌های اجتماعی‌شان خبر دریافت می‌کنند و باورهای «دوستانشان» معین می‌کند که آن‌ها عادتاً چه می‌بینند، مثل سردبیر که تصمیم می‌گیرد چه مطالبی در روزنامه چاپ شوند.
مایکل ویرگا، تکسینین برق در کلورادو اسپرینگ، که در بررسی ای.پی شرکت کرده بود، گفت که در شبکه‌های اجتماعی بیشتر به مقاله‌هایی اعتماد داشته که کسانی که آن‌ها را می‌شناخته پستشان کرده بودند. اما بعد از اینکه نادرستی برخی مطالبِ خبرخوانش معلوم شد، یاد گرفته که محتاط‌تر باشد و اینکه دوستانش خبرهای نادرست به اشتراک می‌گذارند او را ناراحت می‌کند.
ویرگا گفت: «این‌طور نیست که چیزی را ببینم و همان‌طور که هست قبول کنم، به‌خصوص حالا، چون افراد زیادی هستند که خبرهای خود را از اینترنت دریافت می‌کنند. گاهی در تلاش برای فهمیدن صحت اطلاعات مأیوس می‌شوید».
به‌دنبال نگرانی‌های بعد از انتخابات در مورد خبرهای ساختگی، فیس‌بوک مقیاس‌هایی را اعلام کرد تا جلب توجه کاربران را به اخبار ساختگی‌ای که می‌بینند آسان‌تر کند، فیس‌بوک همچنین در حال همکاری با سازمان‌های خبری و نهادهای حقیقت‌سنجی است تا خبرهای غیرمطمئن و شبهه‌زا را بیازماید. برخی منتقدان معتقدند اینکه فیس‌بوک، به‌جای حذف اخبار، صرفاً آن‌ها را ساختگی اعلام می‌کند، نشان از کم‌کاری این کمپانی است.
فیس‌بوک همچنین این اقدامات را حمایت از تلاش‌های آگاهی‌بخش رسانه‌ای دانست.
معاون عملکرد جهانی و همکاری رسانه‌ای فیس‌بوک گفته است «این موضوعی است که زیاد در شبکه‌های اجتماعی و صنعت خبر روی می‌دهد و در حال همکاری هستیم تا به افراد کمک کنیم، پیش از آنکه اطلاعات را میان دوستان و خانوادۀ خود بازنشر دهند، منابع و اعتبار آن را بهتر
بشناسند. مهم است که ابزار تصمیم‌گیری هوشمندانه درمورد محتوای مطالب را در اختیار افراد بگذاریم، با این هدف که به ساختن جوامعی آگاه‌تر از طریق محیط دیجیتال کمک کنیم».
روزنستیل می‌گوید یافته‌های پراجکت نشان می‌دهد نهادهای خبری باید توجه بیشتری به این نشان دهند که چگونه مقاله‌هایشان در شبکه‌های اجتماعی پخش می‌شود. او می‌گوید: «خوانندگان دیگر فقط تماشاچی نیستند، سفیران شمایند».
او افزود شبکه‌های اجتماعی باید آنچه را که روی سایت‌هایشان قرار دارد بهتر کنترل کنند.
«اگر یک اتوبان بسازید، مسئول تأمین امنیت آن نیز هستید. نه اینکه بگویید اگر چاله‌ای هست راننده‌ها خودشان حواسشان باشد».
این نظرسنجی از ۱۴۸۹ فرد بالغ بین ۹ نوامبر تا ۶ دسامبر ۲۰۱۶ با حمایت مالی مؤسسۀ مطبوعات آمریکایی انجام شد. این نظرسنجی از نمونه‌هایی استفاده کرد که برای بازنمایی جمعیت آمریکا طراحی شده بود. میزان خطای نمونه‌گیری برای همۀ پاسخ‌دهندگان مثبت و منفی سه و نیم درصد بود.
پاسخ‌دهندگان ابتدا با استفاده از روش‌های نمونه‌گیریِ نشانی-محور انتخاب شدند و بعد به‌وسیلۀ تلفن یا به‌صورت آنلاین مصاحبه شدند.
پی‌نوشت‌ها:
• این مطلب را دیوید بادر نوشته و در تاریخ ۲۰ مه ۲۰۱۷ با عنوان «Sharers rather than authors more important on social media» در وب‌سایت آسوشیتد پرس منتشر شده است
•• دیوید بادر (David Bauder) نویسنده و گزارشگر آسوشیتد پرس است.
